Τα ξυλοφάγα έντομα στην Ελλάδα χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Τα ξυλοφάγα σκαθάρια με την εμπειρική ονομασία σαράκι και τα κοινωνικά ξυλοφάγα έντομα, που ονομάζονται τερμίτες. Τα ξυλοφάγα έντομα ανήκουν στα έντομα υγειονομικής σημασίας, δηλαδή στα έντομα που μπορούν να δημιουργήσουν ζημιές και να αναπαραχθούν μέσα στα σύγχρονα κτήρια. Στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμα και άλλα έντομα που τρέφονται με το ξύλο όπως τα ξυλοφάγα μυρμήγκια και οι ξυλοφάγες σφήκες στα οποία θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο. Το σαράκι πολλές φορές λέγεται και ψείρα του ξύλου ή σκόρος του ξύλου. Επίσης λόγω της λευκής προνύμφης του λέγεται και σκουλήκι του ξύλου. Στο σημερινό άρθρο θα αναφερθούμε στα κυριότερα ξυλοφάγα κολεόπτερα σαράκια που μπορούμε να συναντήσουμε να ζημιώνουν το ξύλο σε σκεπές, πατώματα, κουφώματα, έπιπλα και σε οποιοδήποτε άλλο προϊόν είναι κατασκευασμένο από ξύλο.
Θα αναφερθούμε στα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά και στον βιολογικό τους κύκλο ώστε να μπορεί να γίνει η ταυτοποίησή τους. Πως μπαίνει το σαράκι στο σπίτι; Το σαράκι μπορεί να μπει στο σπίτι έμμεσα και άμεσα. Έμμεσα εννοούμε με την δραστηριότητα των ανθρώπων που άθελά τους μεταφέρουν εντός του σπιτιού ξύλα προσβεβλημένα με σαράκι σε μεγάλους πληθυσμούς όπως: Σε ήδη προσβεβλημένη δομική ξυλεία κατά την κατασκευή ή ανακαίνιση του σπιτιού Με τα ξύλα για το τζάκι και την αποθήκευσή τους εντός του σπιτιού Με την μεταφορά παλαιών ξύλινων επίπλων από σπίτι σε σπίτι Με τη μεταφορά ξύλινων υλικών (π.χ. κάδρα, κοφίνια, καλάθια, εικόνες, καφάσια κλπ.) Επίσης τα ξυλοφάγα έντομα μπορούν να εισβάλουν στα σύγχρονα κτήρια άμεσα δηλαδή απευθείας από το εξωτερικό περιβάλλον πετώντας ή έρποντας. Σε αυτή όμως την περίπτωση θα περάσει πολύς χρόνος (δεκαετίες) για να καταφέρει το ξυλοφάγο έντομο να πολλαπλασιαστεί σε μεγάλους αριθμούς, αν καταφέρει τελικά να επιβιώσει. Σε περίπτωση όμως που τα ξυλοφάγα έντομα εισέλθουν έμμεσα με τα ξύλα για το τζάκι, με οικοδομικά υλικά ή με έπιπλα, τότε μέσα στο σπίτι ξαφνικά εισέρχεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός ξυλοφάγων εντόμων (μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες).
Αυτά τα έντομα βρίσκονται σε διάφορες μορφές ανάπτυξης (αυγά, προνύμφες κλπ.) και όταν θα ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο, θα ζευγαρώσουν και θα προσβάλουν ταχύτατα την υπόλοιπη ξυλεία του σπιτιού με αποτέλεσμα επέκταση της προσβολής σε λοιπά ξύλινα υλικά όπως έπιπλα, πατώματα, σκεπές και κουφώματα.
Ζημιές στο ξύλο από έντομα:
Τα ξυλοφάγα έντομα είναι αποδομητές οργανικής ύλης. Η φύση τα έφτιαξε ώστε να καταναλώνουν το άρρωστο και νεκρό ξύλο που βρίσκεται στα δάση. Με αυτόν τον τρόπο τα ξυλοφάγα έντομα βοηθούν στην αναγέννηση – ανανέωση της χλωρίδας. Ενώ λοιπόν ο ρόλος των ξυλοφάγων εντόμων στη φύση είναι πολύ ωφέλιμος, μέσα στο σπίτι μπορούν να γίνουν πολύ καταστρεπτικά. Υπάρχουν πάνω από 20.000 είδη ξυλοφάγων κολεοπτέρων στην φύση και κάποια από αυτά κατάφεραν να προσαρμόσουν την βιολογία τους ώστε να τρέφονται με τα ξύλα που ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε για τις δικές του ανάγκες. Τα συγκεκριμένα ξυλοφάγα σαράκια είναι σε οικιακές συνθήκες το ίδιο καταστρεπτικά νομίζοντας πως το ξύλο που βρίσκεται στα πατώματα, στις πόρτες και στην σκεπή του σπιτιού μας είναι ξύλο νεκρό και ιδανική τροφή για αυτά. Τα ξυλοφάγα έντομα κατοικιών λοιπόν ενώ υπάρχουν στη φύση για να τρώνε το ξύλο των νεκρών και άρρωστων δένδρων, προσάρμοσαν τον βιολογικό τους κύκλο μετακινούμενα μέσα στα σπίτια. Ορισμένα σαράκια όπως αυτά στα οποία θα αναφερθούμε παρακάτω, κατάφεραν να αναπαράγονται ταχύτατα και να καταστρέφουν γρήγορα μεγάλες μάζες ξύλου που βρίσκεται μέσα στις κατοικίες.
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ
Υποκαπνισμός – Fumigation
Αντίθετα με άλλες εφαρμογές όπως χρήση καπνογόνων, εκνέφωση-fogging και υπολειμματικοί ψεκασμοί, με τον υποκαπνισμό επιτυγχάνεται ριζική και εγγυημένη καταπολέμηση σε όλες τις περιπτώσεις ξυλοφάγων εντόμων (σαράκι). Υποκαπνισμός ή fumigation, είναι μια ιδιαίτερη εφαρμογή απεντόμωσης με ένα την οποία επιτυγχάνουμε έλεγχο της προσβολής σε περιπτώσεις που δεν μπορούμε να επέμβουμε με άλλες μεθόδους. Με το υποκαπνιστικό σκεύασμα που χρησιμοποιούμε εκλύεται (με τη συνεργία της υγρασίας του αέρα) η Φωσφίνη ή Φωστοξίνη (PH3) σε αέρια μορφή, που σε ορισμένες θερμοκρασίες είναι θανατηφόρος για όλα τα στάδια του εντόμου, ακόμα και το αυγό που θεωρείται το πιο δυσεξόντωτο. Σε συγκεκριμένη συγκέντρωση έχει την ιδιότητα να διαπερνά όλες τις επιφάνειες του ξύλου, ακόμα και αν αυτά είναι μεγάλου πάχους και με μικρό πορώδες λόγω είδους ή επιφάνειας λούστρου.
Η παραγόμενη φωσφίνη είναι ένα αέριο ιδιαίτερα ευκίνητο και ευέλικτο που εμφανίζει μεγάλη διαπερατότητα, επιφέροντας μετά από μέρες έκθεσης τον θάνατο σε όλα τα στάδια των ξυλοφάγων εντόμων. Η ποσότητα της φωσφίνης επιλέγεται υπολογίζοντας τον όγκο του χώρου προς απεντόμωση με παραμέτρους την εσωτερική θερμοκρασία και υγρασία όπως επίσης και τις μικρές απώλειες που συνυπολογίζονται και αξιολογούνται. Η πιο σημαντική εργασία μετά την ορθή επιλογή της μορφής και τον υπολογισμό της ποσότητας του σκευάσματος, είναι η αεροστεγής στεγανοποίηση του χώρου από εξωτερικά ή εσωτερικά ώστε η συγκέντρωση της φωσφίνης να φτάσει στα επιθυμητά επίπεδα χωρίς απώλειες. Έτσι ο χώρος καλύπτεται με πλαστικά καλύμματα πολλαπλών στρώσεων (multi layer) σε κρίσιμα σημεία διαφυγής του αερίου όπως είναι παράθυρα, πόρτες, τζάκια και απορροφητήρες. Εσωτερικά καλύπτονται οι πρίζες, οι διακόπτες, οι ηλεκτρικοί πίνακες και όλες οι ηλεκτρικές συσκευές (ψυγεία, κουζίνες κ.α.) που θα παραμείνουν στο χώρο.
Η φωσφίνη είναι πιθανό να οξειδώσει σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας ελάσματα χαλκού, χρυσού, ασημιού και μπρούντζου. Έτσι προστατεύουμε πάντα τις ηλεκτρικές συσκευές είτε με την απομάκρυνση τους αν είναι εφικτό ή με τα εειδικά υλικά (καμίνια προστασίας). Συνολικά ο προς απεντόμωση χώρος μετατρέπεται σε ένα «καμίνι καταπολέμησης», αφού διαχέεται σε όλο του τον όγκο η φωσφίνη χωρίς να διαφεύγει, ενώ εσωτερικά οι ηλεκτρικές συσκευές που θέλουμε να προστατέψουμε σε «καμίνια προστασίας». Όταν έχουν γίνει με ακρίβεια όλες οι εξωτερικές και εσωτερικές στεγανοποιήσεις (εξωτερικά για να μη διαφύγει το αέριο και εσωτερικά για να προστατέψουμε τις ηλεκτρικές συσκευές) εισάγεται η φωσφίνη και ο χώρος «σφραγίζεται» για 5-7 μέρες. Πριν το «άνοιγμα» του χώρου λαμβάνονται μετρήσεις συγκέντρωσης του αερίου για να επιβεβαιώσουμε ότι δεν είχαμε διαφυγή του αερίου και να συμπεράνουμε ότι «πέτυχε» η εφαρμογή. Μετά τον προβλεπόμενο αερισμό δεν παραμένει στο χώρο κανένα τοξικό υπόλειμμα καθώς τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται δεν έχουν αφήνουν κατάλοιπα ούτε έχουν υπολειμματική δράση. Η εφαρμογή του υποκαπνισμού πραγματοποιείται πάντα παρουσία του Γεωπόνου-Εντομολόγου και τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται έχουν έγκριση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Απαραίτητη προϋπόθεση για μία τέτοια εφαρμογή είναι ο χώρος που πραγματοποιείται να μην γειτνιάζει με κατοικημένο χώρο, ενώ η νομοθεσία ορίζει σαν ελάχιστη απόσταση από την κοντινότερη κατοικημένη οικία τα 5 μέτρα. Για μία επιτυχημένη εφαρμογή η μέση θερμοκρασία θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 12-15 0C ώστε τα έντομα να μη βρίσκονται σε διάπαυση (λήθαργο). Εκτός από περιπτώσεις ξυλοφάγων εντόμων η εφαρμογή λαμβάνει χώρα και σε περιπτώσεις με αποθηκευμένα προϊόντα όπως σιτηρά, άλευρα, όσπρια, ξηροί καρποί, (ενσακισμένα ή και χύδην) σε σιλό, κοντέινερ, αμπάρια πλοίων και αποθήκες για τον έλεγχο διάφορων ζημιογόνων εντόμων. Καλύπτουμε εφαρμογές υποκαπνισμού για την καταπολέμηση ξυλοφάγων εντόμων σε όλη την Ελλάδα.
Επίχρισμα με γέλη (gel)
Σε περιπτώσεις που δεν μπορούμε να επέμβουμε με υποκαπνισμό για την καταπολέμηση ξυλοφάγων εντόμων σε πατώματα, ξύλινες σκάλες, έπιπλα κλπ εφαρμόζουμε επίχρισμα γέλης καταπολέμησης. Η γέλη περιέχει ειδικό φορέα ώστε να διευκολύνεται η απορρόφηση των δραστικών ουσιών στο σώμα του ξύλου, χωρίς αυτές να απελευθερώνονται στο περιβάλλον. Το βάθος διείσδυσης εξαρτάται από το είδος του ξύλου και κυμαίνεται από 3 – 6,5 εκατοστά, με το μέγιστο της απορρόφησης να εμφανίζεται όταν οι πόροι του ξύλου είναι ελεύθεροι. Σε κάποιες περιπτώσεις ξύλινου πατώματος ενδείκνυνται πριν την εφαρμογή το πάτωμα να έχει τριφτεί ώστε να επιτύχουμε καλύτερη διεισδυτικότητα. Το σκεύασμα δεν αλλοιώνει την εμφάνιση του ξύλου, είναι άοσμο και ακίνδυνο για χρήση σε εσωτερικούς χώρους και έχει εξαιρετική προσκολλητικότητα ακόμα και όταν εφαρμόζεται σε κάθετες επιφάνειες ή ταβάνια. Μετά την εφαρμογή μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε βερνίκι.